Πέμπτη 14 Απριλίου 2016

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ


Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
Η μνήμη είναι καθοριστική στην πορεία της αυτογνωσίας, γίνεται, ταυτόχρονα, οδός και επίγνωση υπαρξιακού προορισμού. Ο Οδυσσέας κλείνει τα ώτα των συντρόφων του για να μην υποστούν τις Σειρήνες και αποπλανηθούν και ξεχάσουν, ο ίδιος, όμως, αντιμετωπίζει το θελκτικό τους τραγούδι, δεν αρνείται να υποστεί τη γοητεία αυτή, δεν φοβάται την αποπλάνηση, θέλει να τη γνωρίσει και να την αντιμετωπίσει μ’ όλες του τις δυνάμεις. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει τη μνήμη της προελεύσεως και του προορισμού του.
Δεν είναι, βέβαια, η μόνη δοκιμασία του Οδυσσέα, που αποδεικνύει ότι ο Ομηρικός ήρωας διατηρεί τη μνήμη, σ’ αντίθεση με τους συντρόφους του, τους οποίους, γνωρίζοντας, ότι δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αυτήν την πρόκληση, προσπάθησε να τους προστατεύσει. Ο ίδιος, έχοντας αυτογνωσία, δεν φοβάται μήπως λησμονήσει το σκοπό του ταξιδιού του, που είναι η επιστροφή στην Ιθάκη. Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι και κάθε άνθρωπος που έχει αυτήν την μνήμη, όπως ο Οδυσσέας, δεν αποπλανάται, διατηρεί ζώσα την ύπαρξή του και αξιολογεί το χρόνο διαφορετικά.
Ο υπαρξιακά αφυπνισμένος, ενώ ζει στη σχετικότητα, είναι σημαδεμένος ανεξίτηλα από αυτήν την μνήμη, γι’ αυτό το λόγο κατέχεται από το νόστο του Απόλυτου, που γίνεται κίνητρο πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας και παραμένει ηθικά ασυμβίβαστος. Χωρίς, αυτήν, άλλωστε, δεν θα επιχειρούσε και τις αντίστοιχες υπερβάσεις στη ζωή του.
Τι σημαίνει υπάρχω;
Σημαίνει ζω συνειδητά το παρόν. Έχω συνείδηση του εαυτού μου, μέσα στο συνεχές γίγνεσθαι. Αντιλαμβάνομαι τη ζωή ως σχέση και ως συνεχή κίνηση. Δεν χάνω την επίγνωση και τον έλεγχο του εαυτό μου μέσα στο συνεχές γίγνεσθαι, όπου τα πάντα υπόκεινται σε μια μεταβλητότητα. Η ύπαρξή μου είναι ζώσα, μόνον, αναφορικά προς την αλήθεια και το δίκαιο. Χρειάζομαι έναν καθρέφτη για να μπορώ να παρατηρώ τι μου συμβαίνει μέσα στη ροή των πραγμάτων και στον κόσμο της σχετικότητας. Επιδιώκω να ελέγχω τον εαυτό μου, αναζητώντας τον και βλέποντάς τον μέσα σε καθρέφτη καθαρό. Επιδιώκω να μη χάσω την επαφή μου με την αλήθεια, που αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την υπαρξιακή μου απώλεια. Όλα παίζονται και υπάρχει ο κίνδυνος να υποστώ τη λήθη.
Για να υπερέχει ο νους, μέσα στη σχετικότητα, θα χρειαστεί ο άνθρωπος να ίσταται και να ελέγχει τη βιολογική και βιοτική του περιχαράκωση και να χρησιμοποιήσει το σώμα (σήμα ή τάφος)ως όχημα.
Αγαπώντας τον εχθρό του, θα βρίσκει τον τρόπο να προβαίνει σε υπερβάσεις, οι οποίες λειτουργούν ως μια πρόκληση για μαθητεία.
Καθώς «τα πάντα ρει και ουδέν μένει» (Ηράκλειτος) στη σχετικότητα δοκιμάζονται όλα, οπότε είναι φυσικό κάθε πνευματική κατάκτηση, όσο ηρωϊκή και να είναι, να μην αρκεί. Όλα τα κέρδη, που αφορούν κατακτήσεις ελευθερίας, θα χαθούν, αν δεν πορεύεται, αενάως, αναφορικά προς την αλήθεια και το δίκαιο.
Υπάρχει ο κίνδυνος, ο άνθρωπος να βλέπει με τρόπο υποκειμενικό τα λάθη του και να δώσει μια ερμηνεία υποκειμενική σ’ ό,τι του συμβαίνει και να θέλει ν’ απαλλαγεί από την περαιτέρω προσπάθεια.
Ο καθαρός καθρέφτης παρουσιάζει την αντικειμενική εικόνα. Αλλά, ποιος θα μπορούσε να είναι ένας καθαρός καθρέφτης;
Η σχέση, μέσω της διαλεκτικής με τον άλλον, γίνεται ένας καθαρός καθρέφτης, όταν λειτουργεί αναφορικά προς το Λόγο. Διατηρεί την εγρήγορση μέσα στο διηνεκές.
Αξιολογώντας ο άνθρωπος τη ζωή με βάση τη γραμμική αντίληψη του χρόνου, δεν προβαίνει σε υπερβάσεις υπαρξιακές, ούτε καν τις επιδιώκει. Αυτές οι υπερβάσεις όμως προάγουν στη γνώση των άγνωστων δυνατοτήτων.
Η υπέρβαση ως μέσον κατάκτησης της ελευθερίας στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστή ως πρόταση ζωής καθώς αποτελούσε τρόπο αυτογνωσίας.
Ας μην ξεχνούμε ότι την ίδια πρόταση κάνει και ο λόγος του Θεού, που αναφέρεται συνεχώς σε υπερβάσεις:
«᾿Αλλὰ ὑμῖν λέγω τοῖς ἀκούουσιν· ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς,
εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμῖν, προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς.
τῷ τύπτοντί σε ἐπὶ τὴν σιαγόνα πάρεχε καὶ τὴν ἄλλην, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντός σου τὸ ἱμάτιον καὶ τὸν χιτῶνα μὴ κωλύσῃς.
παντὶ δὲ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντος τὰ σὰ μὴ ἀπαίτει.
καὶ καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως» (κατ. Λουκ. 27-31 Κεφ.6)
Η άθληση του σώματος δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά συνιστούσε τμήμα της παιδείας στην αρχαία Ελλάδα που συμπληρώνονταν από τη μουσική και τη φιλοσοφία. Η ολιστική φιλοσοφία αναδεικνύει τη σχέση του ενός με το όλον και προτείνει τη διαλεκτική ως μέσον αυτογνωσίας και την αυτογνωσία ως μέσον για την γνώση του σύμπαντος! Η γνώση αυτή φυσικά δεν έχει σχέση με τη γραμμική αντίληψη του χρόνου.
Κάθε αθλητής που αθλείται, καταπονείται σε τέτοιο βαθμό ώστε να παρουσιάζει στα μάτια των άλλων, την εικόνα του άθλιου, από την μεγάλη του προσπάθεια. Κι όμως ο ίδιος έχει επιτελέσει μια υπέρβαση των ορίων! Επιτελώντας άθλους φτάνει σε τέτοια καταπόνηση του σώματός του, με αποτέλεσμα η εικόνα του να φαίνεται στους άλλους, άθλια. Συνεπώς, δεν αποτελεί πρότυπο προς μίμηση. Είναι, ωστόσο, η προσπάθειά του αυτή, ικανή να του δώσει τη γνώση και άλλων δυνατοτήτων του, η οποία του χαρίζει την ευδαιμονία. Για ορισμένους όμως μπορεί να αποτελέσει πρότυπο.
Ο αθλητής στον οποίο αναφερόμαστε, αθλείται μέσα στη σχετικότητα αλλά την υπερβαίνει γιατί διατηρεί την ανάμνηση της υπερβατικής του φύσεως με την οποία επιδιώκει να επανασυνδεθεί. Δεν τον ενδιαφέρει να αναγνωριστεί, να τύχει δόξας και τιμής, αντίθετα, ως επι τω πλείστον, όλοι όσοι εξέφρασαν μέσα από τη ζωή και το έργο τους, αυτήν τη στάση, εδιώχθησαν και δεν υπήρξαν πρότυπα προς μίμηση.
Η λάθος αντίληψη περί ζωής, που επικρατεί, δίνει έμφαση στο φαινόμενο, στη βιολογική νεότητα και στις φυσικές απολαύσεις, που μπορεί να ικανοποιήσουν ένα μέρος του ψυχισμού, μέσα στην έννοια του συμβατικού χρόνου και τρόπου ζωής.
Η συνειδητή βίωση του παρόντος, προϋποθέτει την απόσπαση από την αντίληψη που προσφέρουν οι αισθήσεις και την ενσυνείδητη μετοχή στο άχρονο συνεχές, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαξίωση του χρόνου. Αντίθετα, αυτός που βιώνει το παρόν συνειδητά διαχειρίζεται τον χρόνο με την επίγνωση ότι η ζωή είναι σχέση. Συνεπώς, δεν αγνοεί τον άλλον, αλλά εργάζεται και λειτουργεί με τη συνειδητότητα της σχέσεως. Έτσι, δίνει την ευκαιρία και στους άλλους να αξιολογήσουν, διαφορετικά, τη ζωή. Αποδεικνύει, επίσης, ότι η χαρά δεν εξαρτάται από τα υλικά αποκτήματα αλλά είναι αποτέλεσμα νίκης και σχετική με την ηθική υπόσταση.
Όσοι βρίσκονται στο γραμμικό χρόνο, αυτήν τη στάση ζωής, μην μπορώντας να την αξιολογήσουν σωστά, άλλοτε την απαξιώνουν κι άλλοτε τη θεωρούν μαρτυρική. Ωστόσο, είναι μια συνειδητή επιλογή, η οποία δίνει στον αθλητή της ζωής, ευκαιρίες να κάνει τις υπερβάσεις του, όπου χρειάζονται και να βρίσκεται, αδιαλείπτως, στο συνεχές παρόν. Η αυτογνωσία καθιστά τον άνθρωπο, παιδί που χαίρεται όταν μοιράζεται το παιχνίδι αυτό της ζωής. Αυτό και μόνον δίνει μια άλλη εικόνα του ανθρώπου μέσα στον κόσμο.
Για κάθε σκεπτόμενο, η εικόνα του κόσμου τούτου, σε παγκόσμιο επίπεδο είναι απογοητευτική. Επιστρέφοντας στον πολιτισμό μας, δίνουμε στη σκέψη μας μια ευκαιρία να συνδεθεί με τις αιώνιες αλήθειες οι οποίες συνιστούν την πραγματική αξία της ζωής.
Όποιος έχει τη μνήμη (α-λήθη) επιχειρεί τις υπερβάσεις, μέσα στη σχετικότητα του χωροχρόνου, αφενός μεν για να μην αποκοπεί από τη θεία του υπόσταση και αφετέρου για να επιτελέσει την αποστολή του, σύμφωνα με τα τάλαντά του. Εδώ, στην περίπτωση αυτή, παρουσιάζεται η ζωή μεταξύ ουρανού και γης ως αδιάλειπτη συνέχεια, με την προϋπόθεση ότι μεσολαβεί η μνήμη (α-λήθη).
ΑΛΚΜΗΝΗ ΚΟΓΓΙΔΟΥ Ποιήτρια-δοκιμιογράφος
Μου αρέσει!Δείτε περισσότερες αντιδράσεις
Σχολιάστε
Σχόλια
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΑΡΒΑΡΗΓΟΣ Πάντα εξαιρετικές άψογες και τεκμηριωμένες οι φιλοσοφικές απόψεις σου. Συγχαρητήρια!!!!!

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου